risk forecast

indirecte gezondheidseffecten van het binnenklimaat

Vanaf het moment dat ik doorhad hoe grillig luchtvochtigheid zich gedraagt, begreep ik hoeveel inspanning het vergt om constant op schommelingen te reageren. Deze inzichten brachten me op het idee om de Risk Profile Forecast te creëren.

Deze eerste prognose geeft direct inzicht in het binnenklimaat wanneer de buitenlucht geleidelijk naar binnen stroomt en wordt verwarmd tot 20 °C, zonder dat de hoeveelheid waterdamp toeneemt. Het biedt een helder beeld van de uitdagingen waarmee het binnenklimaat de komende week te maken krijgt.

verwarmd tot 20 °C

Indirect health effects of relative humidity in indoor environments.

Dankzij dit model weet ik precies wanneer de waterdampconcentratie aandacht nodig heeft en wanneer ik met een gerust hart mijn focus op andere zaken kan richten. Dit geeft me niet alleen een gevoel van controle en vertrouwen, maar levert ook praktische voordelen op. Minder werk, minder onderhoud, een langere levensduur van de middelen en lagere kosten. Het voelt alsof ik altijd een stap voor ben.

de vraag van de week

Onder de uitdagende weersomstandigheden van deze week onderzoek ik de mogelijkheden voor onze verschillende binnenruimtes. Mijn doel is dat elke ruimte voldoet aan de hoogste norm, bijvoorbeeld door een CO₂-waarde van minder dan 800 ppm te garanderen.

Helaas behaalt op dit moment slechts één ruimte een prestatieniveau van vier sterren, waardoor het realiseren van optimale condities in de winter een uitdaging vormt. Gelukkig bieden de overige modellen de mogelijkheid om de gewenste relatieve luchtvochtigheid te bereiken, wat de eenvoudigste manier is om de blootstelling aan door de lucht verspreide ziekteverwekkers te verminderen.

Om dit te bereiken, zijn we bereid een kleine concessie te doen, zoals een iets lagere minimumtemperatuur en minder intensieve luchtverversing. Zo streven we ernaar het beste compromis te vinden tussen kosten en gemoedsrust voor alle ruimtes.

Vanaf de maand mei, wanneer de weersomstandigheden gunstiger zijn, kunnen we er weer voor zorgen dat alle ruimtes aan de hoogste norm voldoen. Dat is dan eenvoudig te realiseren, bijvoorbeeld door het openen van een raam of deur, waardoor het binnenklimaat prima is. Zo ziet mijn norm voor de winter eruit:

• Relatieve luchtvochtigheid: 50% ± 10%
• Temperatuur: 23°C ± 3°C
• CO₂-waarde: onder de 1000 ppm (volwassenen, zittende werkzaamheden, >8lps)

De beoordelingslijst biedt een overzicht van het prestatieniveau van een aantal van onze binnenruimtes, die continu worden gemonitord. Deze visuele weergave maakt het eenvoudig om in één oogopslag te zien hoe goed een ruimte presteert en welk binnenklimaat we in de aankomende week kunnen verwachten.

Hieronder staan de verwachtingen voor het binnenklimaat per prestatieniveau. De waarden geven de verwachte evenwichtstoestand weer voor het CO₂-niveau (PPM), de temperatuur (°C) en de relatieve luchtvochtigheid (RH) voor volwassenen die zittende werkzaamheden verrichten.

nul ster: 15% energie

Een nul sterbeoordeling heeft een laag prestatieniveau. Dit is geen bewuste keuze als we streven naar zowel veiligheid als comfort in de winter.
Δh_lucht = +3 kJ/kg (17°C ≤ T ≤ 23°C, Q_v = min{20 lps, Q_req})
Δh_waterdamp = +0 kJ/kg (0 kJ/kg ≤ h_waterdamp ≤ 17 kJ/kg)

één ster: 25% energie

Een enkele sterbeoordeling wordt meestal geassocieerd met een laag prestatieniveau. Dit is nauwlijks een bewuste keuze als we streven naar zowel veiligheid als comfort in de winter.
Δh_lucht = +5 kJ/kg (18°C ≤ T ≤ 23°C, Q_v = min{20 lps, Q_req})
Δh_waterdamp = +0 kJ/kg (0 kJ/kg ≤ h_waterdamp ≤ 17 kJ/kg)

twee ster: 35% energie

Een beoordeling van twee sterren kan betekenen dat sommige binnenruimtes niet aan bepaalde klimaateisen voldoen. Toch is dit wel een bewuste keuze waarbij we accepteren dat er nog steeds uitdagingen zijn in het vinden van de juiste balans tussen veiligheid, comfort en energie-efficiëntie.
Δh_lucht = +7 kJ/kg (19°C ≤ T ≤ 23°C, Q_v = min{20 lps, Q_req})
Δh_waterdamp = +0 kJ/kg (0 kJ/kg ≤ h_waterdamp ≤ 18 kJ/kg)

drie ster: 50% energie

Drie sterren staan vaak voor een goed prestatieniveau, en met wat extra inspanning kunnen we dat bieden. Maar garandeert dit gangbare comfortniveau ook de veiligheid die nodig is om de hoogste norm te bereiken?
Δh_lucht = +10 kJ/kg (20°C ≤ T ≤ 23°C, Q_v = min{20 lps, Q_req})
Δh_waterdamp = +0 kJ/kg (0 kJ/kg ≤ h_waterdamp ≤ 19 kJ/kg)

vier ster: 75% energie

Vier sterren bouwen voort op de goede basis van drie sterren, door een hoger niveau van kwaliteit en prestaties te bereiken. De uitdaging is om dit bijna optimale niveau binnen een modaal budget te realiseren.
Δh_lucht = +15 kJ/kg (20°C ≤ T ≤ 23°C, Q_v = min{20 lps, Q_req})
Δh_waterdamp = +0 kJ/kg (0 kJ/kg ≤ h_waterdamp ≤ 20 kJ/kg)

vijf ster: 100% energie

Vijf sterren staan voor de hoogste standaard en beloven het beste binnenklimaat. Maar is het technisch haalbaar om tot het uiterste te gaan en zijn de kosten daarvan te verantwoorden?
Δh_lucht = +20 kJ/kg (20°C ≤ T ≤ 23°C, Q_v = min{20 lps, Q_req})
Δh_waterdamp = +0 kJ/kg (0 kJ/kg ≤ h_waterdamp ≤ 21 kJ/kg)

de luchtbevochtigers zijn momenteel uitgeschakeld.

Omdat er nog maar weinig virus in omloop is, de zonnestraling al sterk is en de luchtvochtigheid overdag een goed niveau bereikt, heb ik al onze luchtbevochtigers voor de winter van 2024-2025 uitgezet.

De grootste onzekerheid betreft het vogelgriepvirus. In de Amerikaanse staat Indiana is een grote uitbraak van de nieuwe H5N1 D1.3-variant gaande, waarbij het ruimen van pluimvee niet langer effectief lijkt. Er wordt zelfs overwogen deze maatregel te beëindigen en het virus ongecontroleerd te laten circuleren. Tegelijkertijd staat het overheidsbeleid voor de bestrijding van infectieziekten onder druk door de gewijzigde koers onder Trump. Dit heeft ook consequenties voor Nederland.

wat ook van belang is

De onderstaande visualisaties laten recente ongunstige omstandigheden zien en dienen als referentie. Door deze te vergelijken met de prognose bovenaan de pagina, krijg je een beter inzicht in de risico's van de verwachte omstandigheden. Let op: in februari kan de relatieve luchtvochtigheid dalen tot onder de 20%.

hoe de uitbraak begon

Op oudjaarsdag 2024 werd al duidelijk dat januari koud zou beginnen, met temperaturen net boven het vriespunt.

Indirect health effects of relative humidity in indoor environments.

verwachting van 31 december 2024.

Hoewel de aanhoudende mist een vochtige indruk wekte, was de hoeveelheid waterdamp in de lucht door de lage temperaturen juist gering.

verwachting van 7 januari 2025.

Op 24 januari kwamen ziekenhuizen opnieuw in het nieuws vanwege de grote toestroom van patiënten met luchtweginfecties. Artsen gaven adviezen over hoe we de druk op de zorg konden verlichten. Wat echter volledig ontbrak in de berichtgeving, was aandacht voor de invloed van weersomstandigheden op deze situatie.

Op de website vind je bij het onderdeel inzichten deskundigen die uitleggen hoe weersomstandigheden het binnenklimaat en daarmee onze gezondheid beïnvloeden. Onder risicoanalyse wordt uitgelegd hoe deze invloeden terug te zien zijn in Nederlandse data.

welke virussen er zijn

Het Nivel rapporteert wekelijks de gezondheidsproblemen die in huisartsenpraktijken worden geregistreerd, zodat ze een actueel overzicht geven van wat er heerst in Nederland. Deze informatie wordt verzameld via de Nivel peilstations en de Nivel zorgregistraties eerste lijn.

hoe de modellen werken

De modellen zijn ontworpen om diverse variabelen van luchtbehandeling en binnenklimaat te voorspellen. Bij een energie-inbreng van 100% (vijfsterrenmodel) kan bij ongunstige weersomstandigheden maximaal 17 kJ/kg worden toegevoegd aan de luchtenthalpie en maximaal 8.5 kJ/kg aan de waterdampenthalpie. Dit gaat gepaard met een aanbevolen luchtverversing van 20 liter per seconde per persoon, zoals vastgesteld in ASHRAE 241. Bij een luchtstroom van 20 liter per seconde per persoon en een enthalpie-toename van 10 kJ/kg lucht, wordt er per persoon ongeveer 0,24 kJ per seconde aan enthalpie toegevoegd.

Andere modellen binnen dit systeem bevatten lagere energie-inbrengwaarden, uitgedrukt als percentages van de totale enthalpie van het referentiemodel (vijfsterrenmodel). Daarnaast beschikken de modellen over virtuele instelpunten voor de HVAC-systemen, waardoor een minimale temperatuur per model wordt gehandhaafd. Dit heeft echter invloed op de luchtverversing en resulteert in een verhoogd CO₂-gehalte (PPM). Alle parameters kunnen worden aangepast aan praktijk-specifieke instelpunten, waardoor flexibiliteit wordt geboden bij het afstemmen van de modellen op toekomstige scenario’s.

Een ander onderdeel van het model zijn de parameters voor de leeftijd en de activiteiten van de bewoners. Deze gegevens worden gebruikt om de metabole CO₂-productie te berekenen, wat cruciaal is voor het bepalen van de CO₂-concentratie in de ruimte, in combinatie met de fysieke luchtverversing door buitenlucht. De modellen bieden zo een solide basis voor het voorspellen en optimaliseren van het binnenklimaat.