In de zomer bevat de lucht meer dan twee keer zoveel waterdamp als in de winter, al is dat niet altijd zichtbaar. Om dit beter te begrijpen, kun je de lucht zien als een spons. Warme lucht fungeert als een grote spons die veel water kan opnemen, terwijl koude lucht meer lijkt op een kleinere spons die slechts een fractie van die hoeveelheid kan vasthouden.
De rode spons stelt de zomer voor, met zijn grotere capaciteit om waterdamp op te nemen, terwijl de blauwe spons de winter vertegenwoordigt, met zijn beperkte vermogen. Wanneer de kleine spons volledig verzadigd is met water en 100% van zijn capaciteit heeft benut, heeft de rode spons voor dezelfde hoeveelheid water minder dan 50% van zijn capaciteit nodig. In de context van lucht wordt dit percentage de relatieve luchtvochtigheid genoemd.
Het tekort aan waterdamp in de winter speelt een belangrijke rol bij uitbraken van luchtwegvirussen, zoals SARS-CoV-2. Wanneer de hoeveelheid waterdamp onder een kritische grens daalt, kunnen uitbraken ontstaan. Boven deze grens gebeurt dat doorgaans niet. De uitbraken worden veroorzaakt door de invloed van weersomstandigheden op het binnenklimaat. Gelukkig kun je actie ondernemen zodra je beseft dat het binnenklimaat bij uitdagende weersomstandigheden te weinig waterdamp bevat.
In de onderstaande grafiek zie je een slecht presterend binnenklimaat, waarbij de hoeveelheid waterdamp sterk fluctueert onder invloed van de weersomstandigheden. Deze omgeving beschikt niet over een HVAC-systeem en is slecht geïsoleerd, waardoor buitenlucht via kieren direct naar binnen kan stromen.
In de onderstaande grafiek zie je een binnenklimaat met een redelijk prestatieniveau, waarbij enige weerstand wordt geboden door waterverdamping in de keuken en de directe omgeving. In de zomer lijkt de situatie echter op die in de bovenstaande grafiek, omdat de deuren naar buiten dan vaak openstaan.
De onderstaande grafiek toont een goed binnenklimaat. Dit betreft een goed geïsoleerde ruimte die dankzij het grote glasoppervlak al bij een beetje zonneschijn goed opwarmt. Bovendien bevindt de ruimte zich boven in het pand, waardoor warme lucht zich daar van nature verzamelt.
De houten vloer en de vele boekenkasten, helpen de luchtvochtigheid deels vanzelf te reguleren door waterdamp op te nemen en weer af te staan. Voor de meest uitdagende dagen van het jaar, met name in het midden van de winter, wordt een Stadler Form Oskar luchtbevochtiger ingezet. Hierdoor beschikt de ruimte over voldoende capaciteit om de luchtvochtigheid op peil te houden, zelfs op de moeilijkste momenten.
Ik heb diverse strategieën geïmplementeerd voor de optimalisatie van de waterdampconcentratie in het binnenklimaat, waaronder verdampingskoeling met en zonder luchtbevochtigers, gecontroleerde verdamping via stoom en het hergebruik van thermisch water. Op deze pagina staan de analyses van tien binnenruimtes die ik heb gemonitord tijdens de coronacrisis. Deze resultaten zijn met weinig inspanning bereikt. In de eerdere jaren van de crisis bereikte ik met meer inspanning ook betere resultaten.
Het tekort aan waterdamp in de winter is dus een belangrijke drijvende kracht achter uitbraken van luchtwegvirussen zoals SARS-CoV-2. Dit blijkt ook uit het aantal ziekenhuisopnames van mensen die positief testen op het coronavirus.
Ook in de sterftecijfers zien we dezelfde patronen terug. Alle gegevens zijn afkomstig van gerenommeerde instituten zoals het KNMI, RIVM, LCPS en CBS, evenals van drie CO₂-meters uit onze verzameling.
De enige uitzonderingen op het waargenomen seizoenspatroon waren het "dansen met Janssen"-incident en de uitbraak in de zomer van 2022. In dat jaar deden zich bijzondere omstandigheden voor, waarbij zelfs in de zomer uitbraken optraden. Een blik op de luchtvochtigheid laat zien hoe droog het toen was. Midden in de zomer raakte de lijn van de waterdamp soms de stippellijn, terwijl de temperaturen opliepen tot wel 30°C. Dit leidde tot een lage relatieve luchtvochtigheid, waardoor de omstandigheden binnenshuis vergelijkbaar waren met die van koude, droge winterdagen.
In december 2022 begon de maand koud en droog, maar eindigde warm en vochtig. Deze verandering verklaart de afname van de hoeveelheid viraal RNA in rioolwater die in januari 2023 werd waargenomen. Deze uitzonderlijke situaties onderstrepen dat droge lucht een cruciale rol speelt bij de verspreiding van virussen via aerosolen.
De data-analyse is gebaseerd op metingen van CO₂-meters, die continu de temperatuur, relatieve luchtvochtigheid en CO₂-concentratie in de lucht registreren. Door deze gegevens per minuut op te slaan, ontstaat een gedetailleerd historisch overzicht van het binnenklimaat in een ruimte.
Vervolgens worden de data omgerekend naar verschillende eenheden, zodat ze kunnen worden vergeleken met de uursgegevens van het KNMI. Met een methode die lijkt op lijngrafieken, maar waarbij ook temperatuur en luchtverversing worden meegenomen, bepaal ik voor elke ruimte het prestatieniveau op basis van de eisen van ASHRAE. Deze rating gebruik ik voor het onderdeel “risicoprofiel”.
Hieronder staan de eenheden die het aerosolen.com-systeem hanteert:
aerosolen.com – met expertise afkomstig van gerenommeerde instellingen zoals Harvard, Yale, Virginia Tech en ASHRAE uit de Verenigde Staten.